اولین کارگردان زن تئاتر ایران که بود؟
تاریخ انتشار: ۲۸ آذر ۱۴۰۱ | کد خبر: ۳۶۶۵۳۵۳۳
همشهری آنلاین، شقایق عرفی‌نژاد: در اوائل سال‌های ۱۳۰۰ تئاتر در حال پا گرفتن است، نمایشنامه‌هایی از نویسندگان خارجی ترجمه میشود و نوشتن نمایشنامه‌های فارسی هم که از دو دهه قبل شروع شده، ادامه پیدا می‌کند. در این فضا کم‌کم پای زنان هم به صحنه باز میشود. طبیعی هم هست که در آن زمان اول زنان ارمنی می‌توانند سراغ بازیگری بروند.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
وارتو متولد ۱۲۷۵ خورشیدی و از دانش‌آموزان مدرسه هایگازیان، مدرسه ارمنی تهران، بود. او بعد از پایان تحصیلاتش در این مدرسه به سوئیس می‌رود و درس تئاتر می‌خواند. در حدود سال ۱۲۹۰ وقتی به تهران برمی‌گردد، وارد انجمن دوستداران تئاتر میشود و در نمایشنامه‌های زیادی همکاری می‌کند. علاوه بر آن همین‌جاست که با آرتو طریان آشنا میشود که بعدتر و پیش از سال ۱۳۰۰ با هم ازدواج می‌کنند. سال ۱۳۰۰ سعید نفیسی، سیدرضا هنری، غلامعلی فکری، مشفق کاظمی، صادق مقدم و کامران همایونی گروه تئاتری تشکیل می‌دهند و نمایشنامه‌های «الاهه» به کارگردانی مجتبی طباطبایی و «پریچهر و پریزاد» نوشته رضا کمال شهرزاد به کارگردانی آرتو طریان را روی صحنه می‌برند که مادام طریان در هر دوی اینها بازی می‌کند. هر دو نمایش با استقبال تهرانی‌ها مواجه می‌شوند و به همین دلیل در شهرهای رشت و انزلی هم روی صحنه می‌روند. پریچهر و پریزاد حتی آنقدر محبوب میشود که یک بار دیگر هم گراند هتل نمایش داده میشود.
سال ۱۳۰۰ حسن مقدم همراه با آرتو طریان کانون ایران جوان را تشکیل می‌دهد. نمایش بی‌نظیر جعفر خان از فرنگ برگشته محصول همین کانون است. نمایشنامه جعفرخان نوشته حسن مقدم، نگاه تازه‌ای به قشر تحصیلکرده فرنگ رفته دارد و آنها را نقد می‌کند. اما این نمایش این همه ماندگار نمی‌شد اگر کهنه پرستی ایرانیان را هم زیر سئوال نمی‌برد. نمایش حرف اول محافل روشنفکری و حتی عامیانه تهران میشود. در روزنامه‌ها هم در باره آن می‌نویسند. از جمله منتقد روزنامه اقدام، روزنامه‌ای که حسن مقدم آن را دوست دارد و می‌گوید با کهنه‌پرستی مبارزه می‌کند و برایش آرزو می‌کند کارش بگیرد، در باره آن می‌نویسد: «می‌توان گفت بهترین شاهکارها و قابل‌ترین ارمغان‌های محصلین ماست. ما این نمایش و امثال این را که معایب دیرینه و مفاسد نوین را ظاهر و قبح و زشتی آن را عیان می‌کند، در مقدمه اصلاحات محسوب می‌داریم...یکی از فواید نمایش مذکور انتقاد حکومت و وزرا و جراید و بیان معایب و نواقص آنهاست. مادام طریان که حالا با نام بانو لالا شناخته میشود، در چنین نمایشی بازی می‌کند و می‌درخشد و به دلیل بازی خوب و شجاعتش به عنوان یک بازیگر زن، حسن مقدم نمایشنامه را به او تقدیم می‌کند و در جلد نمایشنامه می‌نویسد: «به مادام وارطو طریان»
طریان‌ها بعد از جعفر خان در تئاتر واریته (سینما هما، خیابان فردوسی) فعالیتشان را ادامه دادند و نمایش‌های «آدم و حوا»، «زن گنگ » و «تله موش» را روی صحنه بردند.
وارتو در دکلماسیون هم استاد بود و اشعار سعدی و حافظ را می‌خواند و در جامعه باربد شعر شمع و پروانه را اجرا می‌کرد. او در سال ۱۳۰۲ نمایش آدم و حوا را آماده می‌کند تا در خانه نورالهدی منگنه به صحنه ببرد که البته نمایش در پرده اول به حکم نظمیه تعطیل شد. در این نمایش دختر دو ساله‌اش آلنوش هم بازی می‌کرد؛ آلنوش طریان که سال‌ها بعد «مادر نجوم» و «بانوی اختر فیزیک ایران» شد. همین نورالهدی منگنه در باره مادام طریان گفته است: «پیشنهاد کردم که یک نمایش ترتیب بدهیم تا آن که هزینه تهیه کلاس از آن راه فراهم و تأمین گردد. این پیشنهاد نیز مورد موافقت قرار گرفت. در آن موقع نمایش یا سینما رفتن برای زنان ممنوع بود. یکی از بانوان ارمنی به نام مادام تریان تقبل کردند افتخارا نقش‌های آن نمایش را ایفا کنند.»
از همین نوشته هم مشخص است وارتو طریان در آن زمان که حتی بیرون رفتن از خانه چندان برای زنان راحت نبود، چه کار بزرگی انجام داده است.
اعلان‌های نمایش‌هایی که وارتو طریان بازی کرده، وجود دارد و از روی آنها تاریخ دقیق هر اجرا مشخص است. ۱۲ آذر ۱۳۰۳ او در نمایش رویاهای بامداد بهاری به کارگردانی همسرش بازی می‌کند که در سالن مدرسه هایگازیان اجرا میشود. منتقد روزنامه نوربادگام در باره بازی بانو لالا در این نمایش می‌نویسد: «رل دونا ایزابلا رل بسیار قوی است. زمانی که بازیگری نقش یک فرد عادی را ایفا می‌کند، نقش‌آفرینی او بسیار عادی تلقی می‌گردد. ولی وقتی که هنرپیشه‌ای نقش فرد غیر عادی و غیر طبیعی را بازی می‌کند، آن وقت مسئولیت سنگین او مشخص میشود. به خانم وارتو طریان برای ایفای این نقش باید صمیمانه تبریک گفت. او به دقت نقش حساس خود را مطالعه کرده، حالات روحی و روانی ایزابلا را کاملا درک کرده و آن را با احساس کامل ایفا کرده است. »
سال ۱۳۰۴ بانو لالا یک بار دیگر به مدرسه هایگازیان برمی‌گردد. نهم آبان این سال و در پنجاهمین سال تأسیس مدرسه نمایش غریزه نوشته «هانری کیست ماکلر» با ترجمه «هایک کاراکاش» در چهار پرده به کارگردانی آرتو طریان در این مدرسه اجرا می‌رود و او در این نمایش بازی می‌کند.
راز کت و شلواری شدن تماشاگران تئاتر لاله زار | مامان آش از مهم‌ترین اماکن لاله‌زار بود | لاله زار به خاطر تئاتر پر از مسافرخانه و هتل شدپنجم اسفند همان سال اعضای استودیو تئاتر به سرپرستی و کارگردانی آرتو طریان نمایش برای خوشبختی را روی صحنه می آورند و مادام لالا هم طبیعتا از بازیگران آن است.
در سال ۱۳۰۵ مادام طریان با ۳ نمایش دیگر در همین مدرسه هایگازیان روی صحنه می‌رود. پنجشنبه ۱۹ فروردین ۱۳۰۵ نمایش خانواده مرد تبهکار نوشته چیاکومتی اجرا شد، عشق و خیانت نوشته شیللر ساعت ۹ شب شنبه ۲۵ اردیبهشت روی صحنه رفت و «برای خوشبختی» اثر سی بشی بشووسکی پنجشنبه ششم اسفند برای بار دوم به نمایش درآمد.
با تجربه پیشین در اجرا در شهرهای دیگر، این بار در بهار سال ۱۳۰۷ وارتو طریان و همسرش به رشت می‌روند و شنبه اول اردیبهشت کمدی مجسمه مرمری را در سالن تئاتر آوادیس اجرا می‌کنند. سال بعد در ۲۱ آذر ۱۳۰۸ ساعت ۹:۳۰ یک نمایش با متن ایرانی روی صحنه می‌رود: «ماهپار، یاد یک قربانی» که علی اکبر سیاسی آن را نوشته و آرتو طریان کارگردانی‌اش کرده است. این نمایش باز هم مورد توجه تهرانی‌ها قرار می‌گیرد و دو باره ۵ شنبه ۵ دی ماه نمایش داده میشود.
۱۹ دی ماه همان سال وارتو طریان با ۲ نمایش، باز از همسرش، روی صحنه می‌رود: «شرافت» یک درام یک پرده‌ای نوشته «هرمان زودرمان» و زن گنگ نوشته «آناتول فرانس».
تجربه خوب پریچهر و پریزاد، یک بار دیگر در سال ۱۳۰۹ با نوشته دیگری از رضا کمال شهرزاد تکرار میشود. این بار متنی با نام شب هزار و یکم. کارگردان این کار باز هم آرتو طریان است و به جز مادام لالا، پری آقابابوف هم در آن بازی می‌کند. در اعلان این نمایش نوشته شده: «نمایش شب هزار و یکم، مورخ ۲۱ آذر ۱۳۰۹، پروگرام بی نظیر به منفعت خیریهدر صحنه زرتشتیان، ۲۱ آذر ساعت ۷:۳۰ بعد از ظهر در تحت نظر آ. آریزاد(آرتو طریان)
این اجرا به اضافه اپرای آنوش آنقدر مورد توجه قرار می‌گیرد که روزهای اول و دوم دی ماه دو باره بازی مادام لالا، ملوک ضرابی و پری آقابابوف و خود آرتو طریان روی صحنه می‌رود. این نمایش همراه ارکستر دسته قفقازی و کلوپ باربد اجرا میشود و قیمت بلیت آن از پنج قران تا ۵ تومان تعیین میشود. مدیر داخلی روزنامه اقدام در مطلبی با عنوان «مشاهدات یک شب با شکوه» در باره این نمایش و بازی مادام طریان مطلب جالبی می‌نویسد: «با آن که در ایران آرتیست به تمام معنی هنوز وجود ندارد و پیسی {متنی} هم که کاملا مطابق روحیات و اخلاقیات ایرانی باشد و اوضاع زندگانی و طرز رفتار ما را تشریح نموده باشد، نوشته نشده است، ولی نمایش بی‌نظیر شب هزار ویکم که برای اولین دفعه در سالون زرتشتیان به منفعت خیریه داده شد، حقیقتا جالب توجه بود...کسانی که در این نمایش رل خود را به خوبی ایفا نمودند، عبارتند از مادام طریان عهده‌دار رل دنیازاد که رل خود را به خوبی ایفا نمود...»
وارتو طریان تنها بازیگر نبود، او پس از سال‌ها بازیگری در زمستان ۱۳۱۳ نمایش تهدید را کار کرد و به این ترتیب او اولین زن ایرانی است که نمایشی را کارگردانی کرده است. این نمایش روز دوم دی ماه ۱۳۱۳ ساعت ۸:۳۰ در سالن تئاتر نکویی روی صحنه رفت. جالب اینجاست که طریان ها برای هیچکدام از نمایش هایی که اجرا کردند، پولی دریافت نکردند.
کد خبر 724534 برچسب‌ها پهلوی تئاترمنبع: همشهری آنلاین
کلیدواژه: پهلوی تئاتر روی صحنه می رود حسن مقدم دی ماه
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.hamshahrionline.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «همشهری آنلاین» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۶۶۵۳۵۳۳ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
از آغاز پیش‌فروش بلیت یک نمایش تا «مدرسه در دست بچه‌ها»
نمایش مستندی از ارد زند در موزه سینما، اعلام برنامه پانوق فیلم کوتاه و آغاز پیش فروش بلیت یک نمایش جدید در تئاترشهر از خبرهای روز ۱۴ ازدیبهشت‌ماه هستند.
به گزارش ایسنا، مستند «مدرسه در دست بچه‌ها» ساخته ارد زند در موزه سینما نمایش داده میشود.
طبق اعلام روابط عمومی موزه سینما، در ادامه نمایش‌های ویژه فیلم‌های مستند در موزه سینما تحت عنوان «شب‌های مستند» با مشارکت انجمن صنفی تهیه‌کنندگان سینمای مستند، فیلم «مدرسه در دست بچه ها» در سالن فردوس موزه سینما روی پرده می‌رود.
در نشست شب‌های مستند که روز دوشنبه ۱۷ اردیبهشت ساعت ۱۷ برگزار میشود، ارد زند مستندساز پیشکسوت درباره این اثر صحبت خواهد کرد.
این فیلم مستند درباره مدرسه‌ای درتهران است که دو روز در سال به دست بچه‌ها اداره میشود. «مدرسه در دست بچه ها» در جشنواره بین‌المللی فیلم کودک اصفهان موفق به دریافت پروانه زرین و در جشنواره فیلم کیش لوح زرین شده بود.
***
هشتمین جلسه پاتوق فیلم کوتاه با نمایش سه درام و یک فانتزی برگزار میشود.
به گزارش روابط عمومی انجمن سینمای جوانان ایران، «ماشوم» در ژانر درام، به نویسندگی مسعود هاشمی‌نژاد و کارگردانی و تهیه‌کنندگی حسین میرزامحمدی ساخته شده است. «چشماتو ببند» فیلمی در ژانر درام به نویسندگی احسان ثقفی یزدی و کارگردانی ابوذر حیدری است. «برف سراسری» را نیز پارسا دهقانیان، نویسندگی و کارگردانی کرده و به‌تهیه‌کنندگی داوود رحمانی، در ژانر درام ساخته شده است. «دندان درخت» اثری فانتزی است به نویسندگی و کارگردانی علی پاک‌نیا که مهبد عبقری تهیه‌کنندگی آن را برعهده داشته است.
سعید هاشم‌زاده، نویسنده و منتقد سینما، به‌عنوان کارشناس جلسه هشتم از نهمین فصل پاتوق فیلم کوتاه، پس از اکران آثار با کارگردان‌های فیلم‌های کوتاه به نمایش درآمده و مخاطبان به گفت‌وگو می‌نشیند. محمد صابری نیز به عنوان مجری‌کارشناس برنامه حضور خواهد داشت.
هشتمین جلسه فصل نهم پاتوق فیلم کوتاه با همکاری موسسه فرهنگی، تبلیغاتی بهمن سبز – پخش رویش، یکشنبه ۱۶ اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۳ ساعت ۱۵ در پردیس سینمایی بهمن برگزار میشود.
***
پیش‌فروش بلیت نمایش «دوازده سی‌وشش» به نویسندگی و کارگردانی امید دانشوران که در سالن سایه تئاتر شهر روی صحنه می‌رود، آغاز شد.
نمایش «دوازده سی‌وشش» به نویسندگی و کارگردانی امید دانشوران و تهیه‌کنندگی کوروش شاهونه کاری از کمپانی تئاتر جوانان است که از ۲۵ اردیبهشت ۱۴۰۳، ساعت ۱۸:۱۵ در سالن سایه تئاتر شهر روی صحنه می‌رود.
زهره محمدی، امیر نصیری و امید دانشوران به‌عنوان بازیگر در این نمایش به ایفای نقش می‌پردازند. آیدا عارفی، محمدرضا فدایی، مهسان یحیی پور نیز بازیگران سیاه‌پوش این نمایش هستند.
نمایش «دوازده سی‌وشش» سال گذشته در جشنواره «هم آغاز» تئاتر شهر شرکت کرده بود و توانست جایزه دوم کارگردانی و سوم طراحی صحنه را از آن خود کند.
داستان این نمایش درباره لکه سیاهی است که در سازمان سفید کننده پیدا میشود.
امید دانشوران (طراح صحنه و لباس)، شیدا آذرپور (طراح صدا)، لعیا شمس‌الدینی (نور)، امید دانشوران (طراح گرافیک)، سعید راسخی پور (ساخت آنونس)، آیدا عارفی (دستیار کارگردان)، هومن مظهری (مجری طرح)، علیرضا ربانی زاده (برنامه‌ریز)، مجتبی راوش (مشاور کارگردان)، سعید راسخی پور (مدیر تبلیغات)، مهسان یحیی پور (مدیریت صحنه)، سعید مشی، امیر عباسی، ساسان سبک‌روح (دستیار صحنه)، حمید تن، محمد غفاری (عوامل فنی)، محمدرضا فدایی، لعیا شمس‌الدینی، آیدا عارفی (گروه صحنه) و علی کیهانی (روابط عمومی و مشاور رسانه‌ای) دیگر عوامل این اثر نمایشی هستند.
علاقه‌مندان برای تهیه بلیت این اثر نمایشی می‌توانند به سایت ایران کنسرت و گیشه تئاتر مراجعه کنند.
انتهای پیام
خودکشی دانشجوی کارشناسی ارشد در کوی دانشگاه تهران